Νεραϊδόσπηλιο, στους Αστρακούς Πεδιάδος...

Πηγαίνοντας
στο Νεραϊδόσπηλιο, στους Αστρακούς Πεδιάδος,
Ας αφήσουμε το θρύλο του Νεραϊδόσπηλιου των
Αστρακών να ξετυλιχθεί μπρος τα μάτια μας, μεταφέροντάς μας συγχρόνως σε
μια άλλη εποχή, στην εποχή που "υπήρχαν" οι Νεράιδες και οι άνθρωποι
(ιδίως οι άντρες), τις έβλεπαν, τις ερωτεύονταν ή τις φοβόταν κι ας
προσπαθήσουμε μετά μαζί να καταλάβουμε γιατί σήμερα δεν υπάρχουν πια.
Εξαφανίστηκαν όπως και τόσα άλλα είδη από τούτο τον πλανήτη ή εμείς
χάσαμε τη δυνατότητα να τις βλέπουμε; Να "βλέπουμε" και "κάτι" παραπέρα
από το τυπικό είδωλο που αποτυπώνεται στον αμφιβληστροειδή του ματιού
μας;
Λέει λοιπόν
ο θρύλος, όπως τον κατέγραψε ο Βασίλης Γ. Χαρωνίτης στο βιβλίο του "Η
Κρήτη των Θρύλων" (τόμος Β') ότι στο Νεραϊδόσπηλιο των Αστρακών που
βρίσκεται μέσα στο φαράγγι του Καρτερού, πήγαιναν οι Νεράιδες και
χόρευαν.
Αυτή την υποβλητική σπηλιά, με τις πολλές
πηγές, τα κρύα νερά, τα δέντρα και τα πλατάνια γύρω γύρω, που είναι
κάπως αποκομμένη από τη γύρω περιοχή. εξαιτίας του ότι βρίσκεται μέσα
στο φαράγγι, είχαν διαλέξει για τόπο τους οι Νεράιδες! Ώσπου μια νύχτα,
ένας νέος, καλός λυράρης, άκουσε το τραγούδι τους και από περιέργεια
μπήκε στη σπηλιά. Κι εκεί τις είδε! Οι Νεράιδες, με
ξέπλεκα μαλλιά, πεπλοντυμένες, λουσμένες στο φως μιας αιώνιας άνοιξης,
χόρευαν! Η λάμψη τους διασπούσε το σκοτάδι, το τραγούδι τους του
χάιδευε τ' αυτιά και τα μάτια του δεν χόρταιναν να βλέπουν τον "αέρινο"
χορό τους. Συνεπαρμένος απ' όλα τούτα τα πρωτόγνωρα που ξετυλίγονταν
μπροστά στα μάτια του, έπιασε χωρίς να το καταλάβει τη λύρα του και τις
συνόδεψε στο χορό. Οι Νεράιδες ακολούθησαν το παίξιμό του και
ξετρελάθηκε ο νέος από τα όσα γίνηκαν μπροστά του. Την αυγή, άμα χάθηκαν
οι Νεράιδες, ο λυράρης δεν ήξερε αν έζησε ένα όνειρο ή αν πραγματικά
συνόδεψε τις Νεράιδες στο χορό τους με τη λύρα του. Μα το επόμενο και το
μεθεπόμενο βράδυ, οδηγημένος από κάποια αόρατη δύναμη, βρέθηκε πάλι στη
σπηλιά και με τη λύρα του έπαιζε ασταμάτητα για τις Νεράιδες που
χόρευαν. Σιγά σιγά, η ματιά του σταμάτησε πάνω σε μια απ' αυτές και δεν
χόρταινε να την κοιτάζει! Ήταν ερωτευμένος μαζί της! Όταν το
συνειδητοποίησε, πήγε σε μια γριά πολύξερη και ζήτησε τη βοήθειά της. Η
γριά, αφού τον άκουσε με προσοχή, του είπε πως άμα πλησιάζει η ώρα να
λαλήσουν οι πετεινοί (οπότε χάνονται οι Νεράιδες), ν' αρπάξει από τα
μαλλιά εκείνη που αγαπούσε και να μην την αφήσει με κανέναν τρόπο. Ήρθε
το βράδυ και ο νέος πήρε τη λύρα του και πήγε στη σπηλιά, όπου άρχισε να
παίζει όσο γλυκύτερα μπορούσε, χορευτικούς σκοπούς. Σε λίγο,
παρουσιάστηκαν οι Νεράιδες και πιάστηκαν στο χορό. Λίγο προτού λαλήσουν
οι πετεινοί, ο νέος άφησε τη λύρα του και έκαμε όπως τον είχε
συμβουλέψει η γριά. Η Νεράιδα αντιστάθηκε με λύσσα, αγρίεψε, έβαλε τις
φωνές, μα τίποτα! Ο νέος την κρατούσε γερά! Άρχισε τότε να
μεταμορφώνεται πότε σε σκύλο, πότε σε φωτιά, πότε σε φίδι, πότε σε
καμήλα, αλλά ο λυράρης την κρατούσε γερά από τα μαλλιά και δεν την
άφηνε. Ξαφνικά, λάλησαν οι πετεινοί κι οι άλλες Νεράιδες εξαφανίστηκαν.
Τότε εκείνη που κρατούσε ο νέος ξανάγινε πανέμορφη, όπως ήταν πριν και
τον ακολούθησε στο σπίτι του. Έζησε μαζί του ένα χρόνο, του γέννησε ένα
γιο, αλλά τη μιλιά της δεν την άκουσε ποτέ! Δυστυχισμένος καθώς ήταν ο
νέος λυράρης με τη βουβαμάρα της Νεράιδας - γυναίκας του, μεταχειρίστηκε
όλα τα μέσα για να την κάνει να μιλήσει, χωρίς αποτέλεσμα όμως.
Ξαναπήγε λοιπόν στη γριά και της ζήτησε τη συμβουλή της. Εκείνη του
ορμήνεψε να πυρώσει καλά το φούρνο κι ύστερα να πάρει το παιδί από τα
χέρια της γυναίκας του, να κάνει πως θα το πετάξει μέσα στο φούρνο και
να πει: "Δε μου μιλείς; Τότε ρίχνω κι εγώ το παιδί σου στο φούρνο".
Ακολούθησε πιστά τη συμβουλή της, μα τη στιγμή που έκανε ότι θα έριχνε
το παιδί στη φωτιά, η Νεράιδα χίμηξε πάνω του σέρνοντας φωνή: "Μη σκύλε
το παιδί μου!". Του τ' άρπαξε από τα χέρια και έγιναν άφαντοι, μάνα και
παιδί μαζί.
Απελπισμένος τους αναζήτησε με φωνές,
παρακάλια και κλάματα, αλλά μάταια. Η Νεράιδα - μάνα και το παιδί, δεν
ξαναφάνηκαν πια. Πήγε λένε στις αδελφές της, αλλά αυτές δεν τη δέχτηκαν.
Δεν της συχώρεσαν το ότι άφησε άνθρωπο και την άγγιξε και τη μόλυνε.
Γι' αυτό αναγκάστηκε και πήγε λίγο πιο πέρα σε μια βρύση που τη λένε
Λούτρα. Εκεί τη βλέπουν δυο - τρεις φορές το χρόνο να κρατεί το παιδί
στην αγκαλιά της και να κλαίει. Οι άλλες εξακολουθούν να χορεύουν και να
τραγουδούν, χωρίς όμως να έχουν πια λύρα να τις συνοδεύει και χωρίς την
αδελφή τους. Η Νεράιδα - μάνα κάθεται λυπημένη παραπέρα και κλαίει. Τα
δάκρυά της πέφτουν πάνω στο νερό και το θολώνουν, γι' αυτό τα νερά του
Νεραϊδόσπηλιου εμφανίζονται θολά πότε - πότε.
Αυτά
λοιπόν, λέει ο θρύλος.
Γύρω από το Νεραϊδόσπηλιο των Αστρακών
υπάρχουν πολλές πηγές και σχισμές από τις οποίες βγαίνει νερό,
συνοδευόμενο από ένα ελαφρύ θόρυβο, κάτι σαν κλάμα. Και μετά από κάθε
νεροποντή στη γύρω περιοχή, τα νερά των πηγών θολώνουν. Τούτα τα απλά
φαινόμενα πυροδότησαν τη φαντασία του λαού μας και τον οδήγησαν στην
κατασκευή του μύθου για τη Νεράιδα που κλαίει. Φαινόμενα που
παρατηρούνται και σήμερα. Γιατί και σήμερα τα "δάκρυα της Νεράιδας"
εξακολουθούν να θολώνουν τα νερά του ποταμού. Τόσα χρόνια δε στερέψανε.
Τρέχουν ακόμα απ' τα μάτια της. Μόνο που τα τελευταία χρόνια τρέχουν
μερικές φορές, κυριολεκτικά "μαύρα δάκρυα". Και τα νερά του ποταμού δε
θολώνουν απλά, αλλά παίρνουν ένα σκούρο καφέ ως μαύρο χρώμα, αναδίδοντας
μια έντονη δυσοσμία. Όχι, δεν άλλαξε η χημική σύσταση των δακρύων της
Νεράιδας. Για κατσίγαρο πρόκειται! Για κατσίγαρο που ρίχνουν (άθελα θέλω
να πιστεύω), τα ελαιουργεία της περιοχής, ανεξέλεγκτα, σε κάποιους
χώρους στην ευρύτερη περιοχή του Νεραϊδόσπηλιου, λερώνοντας έτσι τη
φύση, τα υπόγεια νερά και την ψυχή μου (πιστεύω και τη δική σας,
αγαπητοί αναγνώστες). Τα πετρώματα της γύρω περιοχής, εξαιτίας της
μεγάλης τους υδροπερατότητας δεν μπορούν να συγκρατήσουν μέσα τους τα
νερά και να τα "φιλτράρουν", όπως κάνουν άλλου είδους πετρώματα, αλλά τα
απελευθερώνουν άμεσα, οδηγώντας τα στις σπηλιές του Νεραϊδόσπηλιου,
μέσα από "δρόμους" που έχει χαράξει εδώ και αιώνες με το αλάθευτο "χέρι"
της η φύση.


ΚΩΣΤΗΣ ΛΟΥΛΑΚΗΣ

Νεράιδες , Χοροί από νεράιδες ή με νεράιδες.

 Κείμενο : νεράιδες , Χοροί από νεράιδες ή με νεράιδες.
Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-6A486

-[Βάλληνδας 1882 (1990), 123] Κύθνος: Χορού δε ποτέ γενομένου εν Ανεμομύλω, η Νηρηίς τα μεν άλλα του σώματος στολίζεται επαγωγότατα διά τον χορόν, αλλά της ωραίας κεφαλής ψιλής ούσης, ένδακρυς ζητεί το θαυματουργόν κρήδεμνον παρά του συζύγου, ομνύουσα ότι δεν μελετά απόδρασιν. Ο δε καταπείθεται μάλλον εκ των δακρύων ή των όρκων αυτής. Θελκτικωτάτη δε γενομένη διά του κρηδέμνου πιάνει εις τον χορόν, και εξεθαμβήθησαν οι θεωρούντες εν τω χορώ, κάλλος ιδόντες εξαίσιον, έτι δε μάλλον εξεπλάγησαν ότε είδον αυτήν από του στροβίλου του χορού αρθείσαν και διά του αέρος αφανή γενομένην και κεχηνότα εγκαταλιπούσαν τον εύπιστον σύζυγον. Αλλά δεν διέλιπεν επισκεπτομένη ενίοτε τον σύζυγον και τα τέκνα και την οικίαν συγυρίζουσα.

-[Βρόντης 1930, 26] Ρόδος: Ενας Δαματρενός μια νύχτα βρήκε στο δρόμο ένα μωρό παιδί που έκλαιε. Το λυπήθηκε και το πήρε στην αγκαλιά του για να το πάρη στο σπίτι του. Οσο προχωρούσε, είδε πως το μωρόν ετέντωνε τα πόδια του κι έφταξαν στην γη. Ο άνθρωπος εφοβήθηκεν κι άφησε το παιδί μέσα στον δρόμο. Αρχισε πάλι το παιδί τα κλάματα και τότες έτρεξαν ένα κοπάδι Καλίτσες (Ανεράδες) κι έπιασαν τον άνθρωπο στον χορό φωνάζοντάς του "Γειά σου Καρκάζο". Τον εχόρευαν ώστα κι εξημέρωσε και τότες ο χωρικός με την ψυχή στα δόντια πή(γ)ε στο χωριό του κι είπεν ό,τι έπαθεν εκείνη την βραδυά. Από τότες ο άνθρωπος επήρε το επίθετον Καρκάζος όπως τον εβάφτισαν οι Καλίτσες.

-[Βρόντης 1930, 27] Σιάννα Ρόδου: Ο Σιαννίτης Χριστόδουλος Βρόντος επάντηξε στο δάσος του Πουγκά όξω 'που τα Σιάννα ένα κοπάδι Ανεράδες. Ως τον είδαν τον έπιασαν στον χορό και του φώναζαν "Γειά σου Βρόντε Βροντερέ". Ηταν περασμένα τα μεσάνυχτα και σαν φώναξεν ο πρώτος πετεινός λέγει μια Ανεράδα. "- Πάμε να φύγουμε". "- Χορέβγκετε ακόμα", είπε μια άλλη, "κι είνεν ο μαύρος". Υστερα 'που κάμποσην ώραν έκραξεν ο δεύτερος πετεινός. "- Πάμε να φύουμε", λέγει πάλιν η πρώτη Ανεράδα. "-Χορέβγκετε ακόμα", λέγει η δεύτερη, "κι είνεν ο κόκκινος". Κι ο χορός εξακολουθεί.

-[Μιχαηλίδης-Νουάρος 1935, 25] Κάρπαθος: Μια βραϊνή-ν ήρκετον ο Λ. απού το Πόλι-ν από 'να γλέντι με τηλ λύρα στην αμασκάλητ του. Σαν εκόντεβγε πλιο να φτάση στο χωριό θωρεί έξε αρανάες τσαι 'αστούσα χεράτσα (χεράκια) τσαι χοροππηούσα τσαι μεσ' στημ μέση το ντζελλί (το γκελλί, το συνοδεύον τες νεράιδες υπερφυσικόν ον και αγκυλώνον, εξ ου και το όνομά του, τους ανθρώπους) της αρανάς. Ηκαμε να χωστή, αμμέ πήρατ το χαπάρι πως ε'άσταλ λυρί τσαι τον ε'άλα στημ μέση να τως παίξη να χορέψου. Μια τσ' ήμπλεξεν ο Λ., εσυλλο'ίστη πως πλιο καλά 'το να μη τως χαλάση το χατήρι γιατί εμπόρει να του κάμου κακό, τσ' είχε παντα του τσαι την ορπί'α πως εκόντεβγε να ξημερώση τσ' εμπόρει να γλυτώση. Εκόρδισε το λοιπονίς τηλ λύρατ του τσαι τως ήπαιζε τσαι χορεύγασι, τσαι το ντζελλί μεσ' τημ μέση ετριππή'α σαδ δαιμονισμένο.

-[Βρόντης 1939, 47] Σιάννα Ρόδου: Στις Μολυές των Σιαννών, στον αγκρεμό της Ασπας, παίζουν πλακάκια οι ανερά(δ)ες και χορεύκουν τ' Αούστου τα μεσάνυχτα του Μα τα μεσημέρκια. Μια νυχτιά, μεσάνυχτα τ' Αούστου έπιασε ένασ Σιαννίτην κι εθέλαν να τον βάλουν να χορέψει. Εκείνος δεν έθελεν κι έλε(γε): "Δέ δκια(β)όλους που χωρώ και γυρέβκουν με χορό".

-[Σταμούλη-Σαραντή 1939, 220] Φανάρι Ανατολικής Θράκης: Οι νεράιδες έβγαιναν τη νύχτα κοντά στις ρεματιές, χόρευαν και τραγουδούσαν: "Εχεις νεράιδας μπόγι, νεράιδας φαντασιά...".

-[Τζινίκου-Κακούλη 1979, 400] Βελβεντός Κοζάνης: Οι ξουθιές (ξωτικά) τη ζωή τους ολόκληρη την περνούσαν τραγουδώντας και χορεύοντας μαγικούς χορούς στ' αλώνια, στις πηγές, στα τρίστρατα ή κάτω απ' τα δέντρα, όπου έστρωναν την τάβλα τους. Κι αλλοίμονο στο διαβάτη που θα τις χαλούσε το γλέντι. Τον συμπαρέσυρναν σε δαιμονικό χορό, του γέμιζαν αέρα τα μυαλά, τον λούλαιναν, και ζούσε ο δύστυχος σα λουλοπαρμένος. Οι πιο κακές ώρες ήταν οι δώδεκα το μεσημέρι και δώδεκα τα μεσάνυχτα, γιατί τότε ήταν στο κορύφωμα το όργιο των ξωτικών. Αποτέλεσμα των δαιμονικών αυτών χορών ήταν κι οι απότομοι ανεμοστρόβιλοι που ξερρίζωναν τα σπαρτά και παρέσυρναν τα κεραμίδια των σπιτιών. Αν ο φρενιασμένος άνεμος άρπαζε κανενός το καπέλο ή το μαντήλι, δεν το περιμάζευε για να μην πάρουν τα μυαλά του αέρα και λουλαθεί.

-[Πρίντεζης 1981, 11] Σύρος Κυκλάδων: Πάνω από την εξοχή Αδειατα, στην Κάτω Μεριά του νησιού, υπάρχει αρχαιοτάτη σπηλιά με το όνομα Νεραϊδοσπηλιά και λέγεται πως κατοικούσαν νεράιδες. Σώζονται και οι στίχοι που τραγουδούσαν όταν έπιαναν κάποιον και τον έμπαζαν βίαια στον χορό "Το χορό χορό βαστάμε, στ' Αδειατα θα πα να φάμε, το χορό χορό βαστούμε, στ' Αδειατα θα πα να πιούμε, κι από τ' Αδειατα στη Βάρη, δόστε του χορού να πάρει".

-[Βάος 1988, 43] Μήλος: Οταν πλησίασε στο πηγάδι αντίκρυσε κάμποσες ασπροφορεμένες κοπέλες να χορεύουν ένα γύρω από το περιστομίδι του πηγαδιού. Αυτές τον κύκλωσαν τότε και αφού τον κατέβασαν από το σαμάρι, τον βάλανε στον χορό. Οι νεράιδες χόρευαν ολοένα, με τον άμοιρο τον μεροκαματιάρη στην μέση, ωσότου ακούσθηκε φωνή πετεινού που τότε αμέσως εξαφανίστηκαν, αφήνοντάς τον μόνο και σε κακό χάλι από την τρομάρα και την κούραση.

-[Σηφόπουλος & Χρύσης 1988, 57] Αφάντου Ρόδου: Ενας Κοσκινιάτης εσηκώθην εμιάν βολάν τα μεσάνυχτα, εκαλλίτσεψεν το μουλάριν του τσαι τσίνησε για νά 'ρτει στ' Αφάντου πού 'σε φαίνεται δουλλιά. Γυρίζει ίσκια πάνω, στη βρύση πού 'ναι κοντά ες τους Απλατάνους τσαι τί να δει. Είσεν εμιά σειράν κοπέλλες τσαι χορεύγκιασι. Ηταν ανεράδες. Επήαν κοντά του, εκατέβασάν τον 'πού το μουλάρι τσαι πιάσαν τον ες τον χορό.